Doanh nghiệp tư nhân là một trong những loại hình kinh doanh phổ biến nhất hiện nay nhờ tính đơn giản, dễ vận hành và phù hợp với cá nhân muốn toàn quyền kiểm soát hoạt động kinh doanh. Tuy nhiên, mô hình này cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu không nắm rõ các quy định pháp lý liên quan. Đọc ngay bài viết dưới đây để hiểu rõ hơn về đặc điểm, ưu nhược điểm và cách thức thành lập doanh nghiệp tư nhân một cách chính xác và hiệu quả nhất!
Doanh nghiệp tư nhân là gì?
Doanh nghiệp tư nhân là một loại hình doanh nghiệp do một cá nhân duy nhất làm chủ và trực tiếp chịu trách nhiệm về toàn bộ hoạt động kinh doanh bằng toàn bộ tài sản của mình. Khác với các mô hình doanh nghiệp có cơ cấu vốn góp hoặc cổ phần, doanh nghiệp tư nhân không được phép phát hành bất kỳ loại chứng khoán nào để huy động vốn từ công chúng.
Vì vậy, khi cần giải thích doanh nghiệp tư nhân là gì và có được phát hành chứng khoán hay không, câu trả lời là: đây là mô hình do một cá nhân sở hữu, chịu trách nhiệm vô hạn về tài sản, và không có quyền phát hành chứng khoán như cổ phiếu hay trái phiếu ra thị trường.
Đặc điểm pháp lý của mô hình doanh nghiệp tư nhân
Mô hình doanh nghiệp tư nhân mang những đặc điểm pháp lý riêng biệt, được quy định rõ trong Luật Doanh nghiệp 2020. Dưới đây là những yếu tố pháp lý cơ bản mà người thành lập loại hình doanh nghiệp này cần nắm rõ:
Do một cá nhân duy nhất làm chủ
Doanh nghiệp tư nhân chỉ có một cá nhân là chủ sở hữu. Người này đồng thời là người chịu trách nhiệm về toàn bộ hoạt động kinh doanh bằng toàn bộ tài sản của mình – không phân biệt giữa tài sản doanh nghiệp và tài sản cá nhân. Chủ sở hữu có toàn quyền quyết định mọi vấn đề liên quan đến doanh nghiệp: từ việc lựa chọn ngành nghề kinh doanh, lên kế hoạch vận hành, tổ chức nhân sự, cho đến việc thực hiện các giao dịch thương mại. Trong trường hợp cần thiết, chủ doanh nghiệp tư nhân có thể ủy quyền cho người khác thay mình quản lý hoặc điều hành doanh nghiệp.
Vốn đầu tư thuộc quyền sở hữu cá nhân
Không giống các loại hình doanh nghiệp có nhiều thành viên góp vốn, vốn trong doanh nghiệp tư nhân thuộc quyền sở hữu tuyệt đối của chủ doanh nghiệp. Luật hiện hành không quy định mức vốn tối thiểu bắt buộc; mức vốn điều lệ sẽ tùy thuộc vào ngành nghề kinh doanh cụ thể và khả năng tài chính của cá nhân sở hữu. Vốn có thể được góp bằng tiền mặt, tài sản hiện vật hoặc quyền sử dụng đất.
Quyền hưởng lợi nhuận
Sau khi doanh nghiệp hoàn tất các nghĩa vụ tài chính như thuế và các khoản phí liên quan, toàn bộ lợi nhuận còn lại thuộc về chủ sở hữu. Tuy nhiên, nếu có thỏa thuận ủy quyền cho người khác quản lý hoạt động, việc phân chia lợi nhuận có thể được thực hiện theo tỷ lệ đóng góp hoặc theo thỏa thuận được thiết lập từ trước.
Không có tư cách pháp nhân
Một đặc điểm đáng chú ý là doanh nghiệp tư nhân không có tư cách pháp nhân. Điều này đồng nghĩa với việc doanh nghiệp không tồn tại tách biệt với chủ sở hữu về mặt pháp lý. Tài sản, quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp cũng chính là của chủ doanh nghiệp.
Chịu trách nhiệm vô hạn
Chủ sở hữu doanh nghiệp tư nhân phải chịu trách nhiệm vô hạn đối với mọi khoản nợ và nghĩa vụ tài chính phát sinh trong quá trình kinh doanh. Nếu doanh nghiệp không có khả năng thanh toán, chủ sở hữu bắt buộc phải dùng tài sản cá nhân để bù đắp. Đây chính là rủi ro pháp lý lớn nhất khi lựa chọn mô hình này.
Ưu và nhược điểm khi lựa chọn mô hình doanh nghiệp tư nhân
Việc lựa chọn thành lập doanh nghiệp tư nhân (DNTN) là quyết định quan trọng, đặc biệt với các cá nhân mong muốn bắt đầu hoạt động kinh doanh một cách đơn giản và linh hoạt. Tuy nhiên, đi kèm với những thuận lợi cũng là không ít hạn chế mà chủ doanh nghiệp cần cân nhắc. Dưới đây là bảng so sánh chi tiết giúp bạn hiểu rõ hơn về ưu và nhược điểm của doanh nghiệp tư nhân:
| Tiêu chí | Ưu điểm | Nhược điểm |
| Thủ tục thành lập & quản lý | Thủ tục thành lập đơn giản, nhanh chóng. Chủ doanh nghiệp có thể toàn quyền điều hành và ra quyết định. | Quy mô nhỏ, dễ bị hạn chế trong việc mở rộng mô hình kinh doanh. |
| Chi phí vận hành | Chi phí thành lập và duy trì hoạt động thấp hơn so với các loại hình như công ty cổ phần hay TNHH. | Khó tiếp cận vốn lớn từ các tổ chức tài chính hoặc nhà đầu tư chuyên nghiệp. |
| Vốn góp & quyền sở hữu | Không giới hạn mức vốn điều lệ. Chủ doanh nghiệp toàn quyền sở hữu và sử dụng vốn theo ý mình. | Việc kêu gọi đầu tư hoặc góp vốn có thể gặp khó khăn vì không thể phát hành cổ phần hoặc trái phiếu. |
| Tính tự chủ trong điều hành | Chủ sở hữu có toàn quyền kiểm soát và ra quyết định một cách linh hoạt, kịp thời giải quyết vấn đề. | Hiệu quả hoạt động phụ thuộc hoàn toàn vào năng lực cá nhân của người đứng đầu. |
| Khả năng huy động vốn xã hội | Có thể huy động vốn từ người thân, bạn bè hoặc đối tác không chính thức theo thỏa thuận riêng. | Không được phép phát hành chứng khoán nên hạn chế huy động vốn từ thị trường công khai. |
| Tư cách pháp lý | Không cần nhiều thủ tục phức tạp trong hoạt động pháp lý. | Không có tư cách pháp nhân, không tách biệt giữa tài sản cá nhân và tài sản doanh nghiệp. |
| Trách nhiệm pháp lý | – | Chủ doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm vô hạn – có nghĩa là có thể mất cả tài sản cá nhân nếu doanh nghiệp thua lỗ. |
| Tính chuyên nghiệp | Phù hợp với mô hình nhỏ, ít người quản lý. | Thiếu hệ thống vận hành chuyên nghiệp, khó thu hút nhân tài và khó cạnh tranh với các doanh nghiệp lớn. |
Cách thành lập công ty tư nhân: Thủ tục và quy định cần biết
Nếu bạn đang tìm hiểu cách thành lập công ty tư nhân, dưới đây là hướng dẫn chi tiết về quy trình và thủ tục pháp lý theo quy định của Luật Doanh nghiệp hiện hành. Việc thực hiện đúng quy trình không chỉ giúp công ty hoạt động hợp pháp mà còn tránh được những rắc rối về sau.
Bước 1: Chuẩn bị hồ sơ và nộp tại cơ quan đăng ký kinh doanh
Bước đầu tiên trong quy trình thành lập công ty tư nhân là chuẩn bị hồ sơ và nộp tại Phòng đăng ký kinh doanh thuộc UBND quận/huyện – nơi dự định đặt trụ sở chính của doanh nghiệp.
Hồ sơ bao gồm:
– Đơn đề nghị đăng ký thành lập công ty tư nhân (theo mẫu).
– Bản sao công chứng giấy tờ tùy thân của chủ sở hữu (CMND/CCCD hoặc hộ chiếu còn hiệu lực).
– Tài liệu chứng minh nguồn vốn điều lệ (có thể là sao kê tài khoản ngân hàng, tài sản cá nhân,…).
– Kế hoạch kinh doanh chi tiết (nếu có – không bắt buộc nhưng nên có để chứng minh tính khả thi).
Bước 2: Nhận Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp
Sau khi hồ sơ được nộp đầy đủ, cơ quan có thẩm quyền sẽ tiến hành kiểm tra và xử lý trong vòng 15 ngày làm việc. Nếu hợp lệ, bạn sẽ nhận được Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, đánh dấu bước hoàn tất thủ tục thành lập về mặt pháp lý.
Bước 3: Đăng ký thuế và hoàn tất thủ tục sau đăng ký
Sau khi được cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh, bạn cần tiếp tục hoàn thiện một số thủ tục pháp lý quan trọng:
– Mở tài khoản ngân hàng cho doanh nghiệp và thông báo với Sở Kế hoạch & Đầu tư.
– Khắc dấu công ty và đăng ký mẫu dấu theo quy định.
– Đăng ký mã số thuế và khai thuế ban đầu với cơ quan thuế.
– Đăng ký mua chữ ký số và phát hành hóa đơn điện tử (nếu hoạt động kinh doanh có phát sinh giao dịch).
Doanh nghiệp tư nhân có vốn điều lệ không?
Một trong những nhầm lẫn phổ biến khi tìm hiểu về loại hình doanh nghiệp tư nhân là việc gọi sai bản chất của phần vốn do chủ doanh nghiệp tự bỏ ra. Theo quy định pháp luật hiện hành, doanh nghiệp tư nhân không có vốn điều lệ theo nghĩa truyền thống như ở các loại hình công ty TNHH hoặc công ty cổ phần.
Thay vì sử dụng thuật ngữ “vốn điều lệ”, pháp luật Việt Nam quy định rõ rằng chủ doanh nghiệp tư nhân sẽ tự đăng ký mức vốn đầu tư ban đầu. Đây chính là toàn bộ tài sản mà cá nhân đó cam kết sử dụng cho các hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.
Về bản chất, số vốn này vẫn đóng vai trò là nền tảng tài chính, tương tự như vốn điều lệ ở các loại hình doanh nghiệp khác. Tuy nhiên, do doanh nghiệp tư nhân không có tư cách pháp nhân và mọi nghĩa vụ tài chính đều gắn trực tiếp với tài sản cá nhân của chủ sở hữu, nên thuật ngữ pháp lý chính xác là vốn đầu tư của chủ doanh nghiệp tư nhân, không phải vốn điều lệ.
Toàn bộ số vốn này – bao gồm tiền mặt, tài sản, quyền sử dụng đất,… – cần được kê khai rõ ràng khi đăng ký kinh doanh và phải ghi chép đầy đủ trong sổ sách kế toán và báo cáo tài chính của doanh nghiệp.
Doanh nghiệp tư nhân là lựa chọn lý tưởng cho những ai muốn khởi nghiệp nhanh chóng với mô hình kinh doanh gọn nhẹ và quyền quyết định tập trung. Tuy nhiên, để đảm bảo tuân thủ pháp luật và hạn chế tối đa rủi ro, bạn cần hiểu rõ các quy định liên quan đến vốn, trách nhiệm pháp lý và thủ tục hành chính. Nếu bạn còn bất kỳ thắc mắc nào về việc thành lập hoặc vận hành doanh nghiệp tư nhân, đừng ngần ngại liên hệ ngay Kế toán Phú Thịnh để được đội ngũ chuyên gia hỗ trợ tận tình và chính xác nhất!
